Konvencioni per te drejtat e femijeve

1.Definicioni,per ate cka paraqet femiu

-Te gjithe personat nen 18vjet,vecmas nese me ligj pjekuria me heret ka ndodhur.

2.Pa diskriminim

-Ne princip eshte te gjitha te drejtat ti perdorin te gjithe femijet pa dallim.Detyre e shtetit eshte ti mbroje femijet nga cfardo lloji diskriminimi.Shteti nuk ka te drejt te lendoj asnje te drejte te femijeve dhe duhet te ndermare akcion per promovimin e tyre.

3.Ne interes me te mire te femiut

    -Ne te gjitha veprimtarite qe i perkasin femiut duhet te merren llogari te plota per interes te tij apo te saj.Shteti eshte ai qe duhet te ndermerr kujdes adekuat kur prinderit apo pergjegjesit tjere nuk e kryejne ate.

4.Permbushja e te drejtave

    -Pergjegjesia e shtetit eshte ti mbarte te drejtat nga Konventa ne realitet.

5.Udheheqje dhe zhvillimi i aftesive te prinderve me femiun

   -Pergjegjesia e shtetit eshte ti respektoj te drejtat dhe pergjegjesit e prindit dhe familjes me te gjere-te kujdesen perkatesisht udheheqjen dhe zhvillimine aftesive te femijeve.

6.Mbijetesa dhe zhvillimi

   -E drejta per jete dhe detyra e shtetit ti siguroj femiut mbijetes dhe zhvillim.

7.Prinderit,emri dhe nacionaliteti

    -E drejte eshte qe te kete prind dhe te jetoj me to,te kene emer qysh nga lindja dhe te jene te garantuara nacionaliteti dhe shtetesia.

8.Mbrojtja e identitetit

    -Pergjegjesi e shtetit eshte ti mbroje,e nese ka nevoje,perseri ti vertetoje format themelore t’identitetit femiror(emri,nacionaliteti dhe lidhjet familjare).

9.Ndarja nga prinderit

    -E drejte e femiut eshte te jetoje me prinderit e vet e nese ndarja nga ata eshte ne pelqyeshmeri me intereset me te mira per femiun.E drejta e femiut eshte qe te mbaje lidhjen me te dy prinderit nese ata jane te ndare njeri me tjetrin.

10.Bashkimi i serishem i familjes

   -E drejte e femijeve dhe prinderve te tyre eshte ta lishojne ndonje shtet dhe te hyjne ne shtetin e tyre pa probleme per te qene perseri te bashkuar ose te mbajne lidhjen femije-prind.

11.I palejuar eshte shkuarja dhe pakthyerja jolegale

   -Pergjegjesia e shtetit eshte qe te marre masa kunder transferit jolegal te femijeve nga jasht,ti mbroj dhe ti jep ndihme nga kidnapimi ose mbrojtjen pa leje.

12.Mendimi i femiut

    -E drejta e femiut eshte te shpreh mendimin dhe ate mendim ta kete parasysh,ne ndonje pune ose veprim qe behet fjale per femiun.

13.Lirite e shprehjes

    -E drejta e femiut eshte qe te informohet dhe ti shpreh parashikimet e tij ose te saj,vecmas neqoftese kjo nuk i lendon te drejtat e te tjereve.

14.Lirite e te menduarit,ndergjegjes dhe religjionit.

     -E drejta e femiut eshte qe te kete liri ne te menduarit,ndergjegjes dhe religjionit.

15.Lirite ne shoqeri

     -E drejta e femijeve eshte te takohen me te tjeret dhe te shoqerohen ose te formojne shoqeri, vecmas ne raste te sjelljes nuk i lendojne te drejtat e te tjereve.

16.Mbrojtja e privatesise

      -E drejta ne mbrojtjen nga perzierja ne privatesi,familje,shtepi,te shkruarit dhe te pranimit te letrave,nga gjykimi,thash e thenave,permbysjen e nderit dhe dinjitetit.

17.Te arriturit deri te informacioni gjegjes

   -E drejta e femiut eshte te pranoj dhe kerkoj informata dhe materiale qe e interesojne.Shteti eshte i kushtezuar ate ta siguroj,por edhe ti mbroj femijet nga permbajtjet e demshme(dhuna,pornografi etj).

18.Pergjegjesite e prinderve

    -Nga principi se te dy prinderit kane pergjegjesi te perbashket ne edukimin e femijeve te tyre dhe se shteti duhet ti permbaje ne kete detyre te rendesishme.

19.Mbrojtja dhe keqperdorimi dhe te lerit pas dore.

    -Askush nuk ka te drejte ta keqperdore femiun,e ne te kunderten pergjegjesi e shtetit eshte ti mbroje femijet nga te gjitha format e keqperdorimit dhe keqtrajtimit,nga prinderit ose pergjegjesit tjere,dhe te marre masa preventive dhe plane per realizime te metutjeshme.

20.Mbrojtja e femijeve pa prinder.

    -Pergjegjesi e shtetit eshte te zbatoje mbrojtje speciale per femijet te cilet jane larguar nga mjedisi familjar i tyre dhe ti furnizoje alternative gjegjese,mbrojtje familjare ose vendqendrim institucional e bere apo e dedikuar per te,duke marre parsysh kulturen e ardhshme femijerore.

21.Biresim

  -Ne shtete ku biresimi eshte i pranuar(i lejuar) kjo do te jete kryer vetem ne interes me te mire te femiut me te gjitha nevojat e siguruara per femiun e dhene dhe autorizim nga personat kompetent

22.Femije te ikur

   -Eshte e garantuar mbrojtja speciale per femijet te cilet jane te ikur ose kerkojne statusin e te ikurve dhe pergjegjsi e shtetit eshte te bashkepunoj me organizata te autorizuara qe zbatojne mbrojtje dhe ndihme t’atille.

23.Femijet me hendikep

     -E drejta e femijeve me hendikep eshte qe te kene kujdes te vecant,arsimim dhe trajnim qe do ti ndihmoj te arrijne vetbesimin me te madh te mundshem dhe te bejne jete aktive ne shoqeri dhe ne pergjithsi.

24.Shendeti dhe serviset shendetsore

    -Femiu ka te drejte ne graden me te larte ne mbrojtje shendetsore dhe hyrje te serviseve shendetsore medicionale me shkas special te bazuara ne kujdesjen preventive per shendetin,arsimimit shendetsor dhe zvoglimit te mortalitetit te femijeve.Pergjegjesi e shtetit eshte te punoje nga nderprerja e shprehive te demshme tradicionale.

25.Kontrollime te kohepaskoheshme te kujdesit

    -Pergjegjesi e shtetit eshte te kryeje mbikqyrjen e femijeve qe jane ne kujdes te vecante nga arsyet e ndryshme dhe per ate ai kohe pas kohe kontrollon si eshte mireqenia e tyre dhe ndermer masa perkatese per mbrojtjen dhe kujdesin e tyre.

26.Mbrojtja dhe sigurimi social

   -E drejte e femijeve eshte qe te kene mbrojtje dhe sigurim social.

27.Standartet e jeteses

   -Para se gjithash prinderit jane te detyruar ti sigurojne femiut standard jetesor gjegjes,kurse shteti ka pergjegjesi ne te ti ndihmoje.

28.Arsimimi

   -Femiu ka te drejte ne arsimim pa pagese dhe pergjegjesi e shtetit eshte ta siguroj ate.

29.Synimet e arsimimit

    -Shkolla duhet ta pregatit femiun per jete aktive,duke i perparuar aftesite mentale dhe fizike te tij dhe duke edukuar qe ti rrespektoj te drejtat bazore te njeriy.

30.Femijet e pakicave apo te njerezve me numer te vogel

-Femiu qe i takon pakicave fetare,gjuhesore ose etnike ka te drejte ne fe,kulture dhe gjuhe te vet

 31.Koha e lire,rekreacioni dhe aktivitetet kulturore

-E drejte e femijeve eshte te kene kohe te lire,loje dhe pushim si dhe te marrin pjese ne aktivitete kulturore dhe argetuese.

32.Keqperdorimi i mundit te femijeve

   -Pergjegjesi e shtetit eshte te mbroje femiun nga shfrytezimi i mundit te tij,kryerje te punes qe eshte e demshme per shendetin ose zhvillimin e tij,te percaktoje minmum vite per punesim dhe ti rregulloj kushtet per punesim.

33.Keqperdorimi i droges

    -E drejte e femiut eshte qe te jete i mbrojtur nga perdorimi i drogave dhe mjeteve narkotike dhe psikoveprimtarike dhe te kyqurit ne pjesemarje ne prodhimin dhe distribuimin e tyre.

34.Shfrytezimi seksual

    -E drejte e femiut eshte te jete i mbrojtur nga shfrytezimi dhe keqperdorimi seksual,te kyqurit ne prostitucion dhe pornografi.

35.Shitja,tregtia dhe grabitja

     -Pergjegjesi e shtetit eshte te gjeje menyra te ndryshme per te penguar shitjen,tregtine dhe grabitjen e femijeve.

36.Forma tjera te shfrytezimit

     -E drejta e femiut eshte te jete i mbrojtur nga te gjitha format tjera te shfrytezimit qe nuk jane te perfshira ne nenet 32,33,34 dhe 35.

37.Mundim dhe largim nga liria

   -Femiu nuk ka te drejte te keqperdoret dhe te burgoset pa ligj.Nese eshte mbyllur,femiu eshte i ndare nga te burgosurit tjere,ka te drejte ne ndihme ligjore dhe ndihme tjeter dhe mund te pranoj vizita nga familja.

38.Zenjet e armatosura

    -Obligimi i shtetit eshte qe ti rrespektoje dhe ti zbatoje rregullat e drejtave humanitare,  ndernacionale e cila zbatohet ne zenjet e armatosura per femijet.Eshte princip qe asnje femije nen 15vjet te mos merr pjese direkt as te jete i regrutuar ne fuqite e armatosura,gjithe femijet gjate z.armatosur fitojne mbrojtje dhe perkujdesje.

39.Perkujdesja e rehabilitimit

   -Obiligim i shtetit eshte ti siguroj femijet,sakrifice e zenieve te armatosura,te malltretuar,te braktisur ose te shfrytezuar te marin perkujdesje perkatese per sherimin e tyre dhe reintegrimin shoqeror.

40.Femiu ne konflikt me ligjin

     -Nese femiu eshte ne konflikt me ligjin,ka te drejte me te te veprohet duke i respektuar te drejtat e tij te parapara ne kete Konvent.

41.Respektimi i standardeve egzistuese

   - Eshte princip qe asgje nga kjo Konvente nuk guxon ti demtoje parimet ligjore ne nje shtet te cilat kontribojne ne realizmin e te drejtave te femiut.

   Pjesa II

         Kryerje

I.                   Obligim i shtetit eshte te beje qe te drejtat e permbajtura ne kete Konvent te jene me gjere te njohura per te rriturit dhe femijet.

II.                Organet shteterore jane per te bere deklarate per gjendjen e te drejtave te femiut.

III.             Organet shteterore e pervetsojne konventen duke e informuar komitetin per te drejtat e femiut dy vjet pas ratifikimit dhe pese vjet pastaj.

Konventa 182 “FORMAT ME TE KEQIA TE PUNES SE FEMIJEVE, 1999” TE ORGANIZATES NDERKOMBETARE TE PUNES”[1] 
Konventa lidhur me Ndalimin e Formave me te Keqia te Punes se Femijeve dhe veprimin e menjehershem per eliminimin e tyre.

Konferenca e Pergjithshme e Organizates Nderkombetare te Punes,

E thirrur ne Gjeneve nga Keshilli Administrativ i Zyres Nderkombetare te Punes, dhe  e mbledhur ne sesionin e saj te 87-te me 1 Qershor 1999, dhe

Duke konsideruar  nevojen e miratimit te instrumenteve  te rinj per ndalimin dhe eliminimin e formave me te keqia te punes se femijeve, si prioritetin kryesor per veprimin kombetar dhe nderkombetar, duke perfshire bashkepunimin dhe ndihmen nderkombetare, per te plotesuar Konventen dhe Rekomandimin lidhur me moshen minimale per pranimin ne pune, 1973, te cilat mbeten instrumentet themelore per punen e femijeve, dhe

Duke konsideruar se eliminimi efektiv i formave me te keqia te punes se femijeve kerkon veprim te menjehershem dhe te gjithanshem, duke marre ne konsiderate rendesine e arsimimit falas dhe nevojen per te larguar femijet nga te gjitha keto lloj pune dhe te siguroje rehabilitimin dhe integrimin  e tyre social duke pasur parasysh nevojat e familjeve te tyre, dhe

Duke kujtuar rezoluten lidhur me eliminimin e punes se femijeve te miratuar nga Konferenca Nderkombetare e Punes ne sesionin e saj te 83-te me 1996, dhe

Duke pranuar se puna e femijeve ekziston, ne nje mase te madhe, per shkak te varferise dhe se zgjidhja afatgjate varet nga rritja e qendrueshme ekonomike qe con ne progresin social, vecanerisht ne zbutjen e varferise dhe aresimin per te gjithe, dhe

Duke kujtuar Konventen mbi te Drejtat e Femijes te miratuar  nga Asambleja e Pergjithshme e Kombeve te Bashkuara me 20 Nentor 1989, dhe

Duke kujtuar Deklaraten e ILO-s mbi te Drejtat dhe Lirite Themelore ne Pune dhe Follow-up-in e saj, miratuar nga Konferenca Nderkombetare e Punes ne sesionin e saj te 86-te me 1998, dhe

Duke kujtuar se disa nga format me te keqia te punes se femijeve trajtohen nga instrumente te tjere nderkombetare, vecanerisht nga Konventa Puna e Detyruar, 1930, dhe nga Konventa Plotesuese e Kombeve te Bashkuara mbi Eliminimin  e Skllaverise, Tregetia e Sklleverve, dhe Institucionet dhe Praktikat e Ngjashme me Skllaverine, 1956, dhe

Pasi vendosi mbi miratimin e disa propozimeve lidhur me punen e femijeve, e cila eshte pika e 4-te ne rendin e dites se sesionit, dhe

Pasi vendosi qe keto propozime te marrin formen e nje konvente nderkombetare:

miraton kete dite te shtatembedhjete te Qershorit te vitit njemije e nenteqind e nentedhjete e nente Konventen e meposhteme, e cila mund te quhet Konenta Format me te Keqia te Punes se Femijeve, 1999.

Neni 1

Cdo anetar i cili ratifikon kete Konvente duhet te marre masa te menjehershme dhe efektive per te siguruar ndalimin dhe eliminimin e formave  me te keqia te punes se femijeve, si nje ceshtje urgjente.

Neni 2

Ne kuptim te kesaj Konvente, termi “femije” nenkupton te gjithe personat nen moshen 18 vjec.

Neni 3

Ne kuptim te kesaj Konvente, termi “format me te keqia te punes se femijeve” nenkupton:

a - te gjitha format e skllaverise ose praktikave te ngjashme me te, si shitja dhe trafikimi i femijeve, roberia dhe bujkroberia per shkak te borxheve dhe puna e detyruar apo e detyrueshme,  duke perfshire rekrutimin e detyruar apo te detyrueshem te femijeve per t’i angazhuar ne konflikt te armatosur;

b - perdorimi, sigurimi ose ofrimi i femijes per prostitucion, per prodhimin e materialeve pornografike ose per shfaqje pornografike;

c- perdorimi, sigurimi ose ofrimi i femijes per veprimtari te paligjshme, vecanerisht per prodhimin dhe trafikimin e narkotikeve, sipas percaktimit ne traktatet perkatese nderkombetare;

d- puna e cila, nga natyra ose rrethanat ne te cilat kryhet, mund te demtoje shendetin, sigurine ose moralin e femijeve.

Neni 4

1. Llojet e puneve te permendura ne nenin 3 (d) duhet te percaktohen nga aktet ligjore ose nenligjore te vendit ose nga autoritetet kompetente, pas konsultimit me organizatat e interesuara te punetoreve dhe punedhenesve, duke marre ne konsiderate standardet perkatese nderkombetare, vecanerisht paragrafet 3 he 4 te Rekomandimit, 1999, Format me te Keqia te Punes se Femijeve.

Neni 5

Cdo anetar duhet, pas konsultimit me organizatat e punetoreve dhe punedhenesve, te krijoje ose percaktoje mekanizmin e pershtatshem per te monitoruar zbatimin e dispozitave qe i japin fuqi kesaj Konvente.

Neni 6

1. Cdo anetar duhet te hartoje dhe zbatoje programe veprimi per eliminimin, si prioritet, te formave me te keqia te punes se femijeve.

2. Keto programe veprimi duhet te hartohen dhe zbatohen ne konsultim me institucionet perkatese shteterore dhe organizatat e punetoreve dhe punedhenesve, duke marre ne konsiderate pikpamjet e grupeve te tjera te interesuara, kur paraqitet rasti.

Neni 7

1. Cdo anetar duhet te marre te gjitha masat e nevojshme per te siguruar zbatimin efektiv dhe hyrjen ne fuqi te dispozitave qe i japin efekt kesaj Konvente duke perfshire dispozitat dhe zbatimin e sanskioneve penale ose, kur eshte e nevojshme, sanksione te tjera.

2. Cdo anetar duhet, duke marre ne konsiderate rendesine e arsimit ne eleminimin e punes se femijeve, te marre masa efektive dhe ne nje afat te caktuar per:

a- te ndaluar angazhimin e femijeve ne format me te keqia te punes se femijeve;

b- te siguruar ndihmen direkte te nevojshme dhe te pershtatshme per largimin e femijeve nga format me te keqia te punes se femijeve, si dhe per rehabilitimin e integrimin social te tyre;

c- te siguruar akses ne arsimin baze falas, dhe, kur eshte e mundshme dhe e nevojshme, kualifikimin profesional, per te gjithe femijet e larguar nga format me te keqia te punes se femijeve;

d- te identifikuar dhe kontaktuar direkt me femijet qe ndodhen ne rrezik te vecante; dhe

e- te marre ne konsiderate situaten e vecante te vajzave.

3. Cdo Anetar duhet te caktoje autoritetin kompetent pergjegjes per zbatimin e dispozitave qe i japin fuqi kesaj Konvente.

Neni 8

Anetaret duhet te marrin masat e nevojshme qe te ndihmojne njeri-tjetrin per t’iu dhene fuqi dispozitave te kesaj Konvente nepermjet rritjes se bashkepunimit nderkombetar dhe ose ndihmes, duke perfshire mbeshtetjen per zhvillimin social dhe ekonomik, programet per eliminimin e varferise, si dhe te arsimit per te gjithe.

Neni 9

Ratifikimi zyrtar i kesaj Konvente duhet t’i komunikohet per regjistrim Drejtorit te Pergjithshem te Zyres Nderkombetare te Punes.

Neni 10

1. Kjo Konvente do te jete e detyrueshme vetem per ata Anetare te Organizates Nderkombetare te Punes ratifikimet e te cileve jane regjistruar te Drejtori i Pergjithshem i Zyres Nderkombetare te Punes.

2. Ajo do te hyje ne fuqi 12 muaj pas dates ne te cilen ratifikimet e dy Anetareve jane regjistruar tek Drejtori i Pergjithshem.

3. Pas kesaj, kjo Konvente do te hyje ne fuqi per cdo Anetar 12 muaj pas dates ne te cilen eshte regjistruar ratifikimi i saj.

Neni 11

1.Anetari  qe ka ratifikuar kete Konvente mund ta denoncoje ate, pas kalimit te dhjete vjeteve nga data ne te cilen Konventa hyn ne fuqi per here te pare, me anen e nje akti qe i komunikohet per regjistrim Drejtorit te Pergjithshem te Zyres Nderkombetare te Punes. Ky denoncim nuk do te hyje ne fuqi deri ne nje vit pas dates ne te cilen ai eshte regjistruar.

2. Cdo Anetar qe ka ratifikuar kete Konvente dhe i cili nuk e ushtron te drejten e denoncimit te parashikuar ne kete nen brenda nje viti pas mbarimit  te periudhes 10 vjecare te parashikuar ne paragrafin e mesiperm, nuk mund ta ushtroje kete te drejte per nje periudhe tjeter 10 vjecare dhe, pas kesaj, mund ta denoncoje kete Konvente ne mbarim te cdo periudhe 10 vjecare, sipas kushteve te parashikuara ne kete nen.

Neni 12

1. Drejtori i Pergjithshem i Zyres Nderkombetare te Punes njofton te gjithe Anetaret e Organizates Nderkombetare te Punes per regjistrimin e te gjitha ratifikimeve dhe akteve te denoncimit qe komunikohen nga Anetaret e Organizates.

2. Kur njofton Anetaret e Organizates per regjistrimin e ratifikimit te dyte, Drejtori i Pergjithshem duhet t’u kujtoje Anetareve te Organizates daten ne te cilen Konventa do te hyje ne fuqi.

Neni 13

Drejtori i Pergjithshem i Zyres Nderkombetare te Punes duhet t’i komunikoje Sekretarit te Pergjithshem te Kombeve te Bashkuara per regjistrimin, ne perputhje me nenin 102 te Kartes se Kombeve te Bashkuara, te gjitha vecorite e ratifikimeve dhe akteve te denoncimit qe jane regjistruar nga Drejtori i Pergjithshem, ne perputhje me dispozitat e neneve te mesiperm.

Neni 14

Keshilli Drejtues i Zyres Nderkombetare te Punes duhet t’i paraqese Konferences se Pergjithshme, sa here qe e gjykon te nevojshme, nje raport mbi zbatimin e kesaj Konvente, si dhe te shqyrtoje mundesine e vendosjes ne rendin e dites se Konferences te ceshtjes se ndryshimit te pjesshem apo te plote te saj.

Neni 15

1. Ne rastin kur Konferenca miraton  nje konvente te re, qe ndryshon pjeserisht ose plotesisht kete konvente, pervec kur konventa e re parashikon ndryshe:

a) ratifikimi  nga nje anetar i konventes se re prezumon, pavaresisht nga kerkesa  e nenit 11 me siper denoncimin e menjehershem te kesaj konvente, nese dhe kur konventa  e re hyn ne fuqi.

b) nga data e hyrjes ne fuqi te konventes se re, kjo konvente do te pushoje se qeni e hapur per ratifikim nga Anetaret.

2. Kjo Konvente, ne cdo rast, do te mbetet ne fuqi ne formen dhe permbajtjen e saj per te gjithe ata Anetare qe kane ratifikuar konventen e re.

Neni 16

Versionet frengjisht dhe anglisht te tekstit te kesaj Konvente kane fuqi te barabarte.

--------------------------------------------------------------------------------

[1] Ratifikuar me Ligjin Nr.8774, date 23.4.2001 “”PER RATIFIKIMIN E “KONVENTES NR.182 “FORMAT ME TE KEQIA TE PUNES SE FEMIJEVE, 1999” TE ORGANIZATES NDERKOMBETARE TE PUNES”